Nói ngọng là tình trạng xảy ra chủ yếu ở trẻ. Phần nhiều, việc nói ngọng sẽ dần dần cải thiện theo thời gian, mà bao gồm trường hợp trẻ đã ngọng cho đến lúc lớn lên.
Ngay khi phát hiện trẻ nói ngọng, cha mẹ phải giúp trẻ chỉnh sửa ngay để tránh kéo dài trong suốt thời gian dài. Lúc đó sẽ khó can thiệp và chữa trị.
Nói ngọng ở trẻ là gì?
Nói ngọng là trong quá trình hình thành ngôn ngữ. Sẽ xảy ra hiện tượng rối loạn ngôn ngữ ở trẻ dẫn đến hiện tượng nói ngọng. Tuy nhiên, dù nói ngọng là gì thì đều có thể sửa được nếu cố gắng.
Và nếu càng chữa nói ngọng càng sớm thì hiệu quả càng cao. Tránh cho trẻ những thiệt thòi trước khi đến trường.
Nguyên nhân dẫn đến việc nói ngọng.
Có nhiều nguyên nhân rất đến việc nói ngọng ở trẻ. Có thể kể ra một vài nguyên nhân thường thấy dưới đây:
- Là do trẻ tự bóp méo âm thanh để truyền đạt ý mình cho người khác hiểu. Theo cách thức và suy nghĩ riêng của trẻ.
- Cha, mẹ không sửa ngay những từ nói sai, khiến trẻ tạo thành thói quen mà lặp lại.
- Cha mẹ và những người xung quanh sử dụng sai ngôn ngữ khiến con cái bắt chước.
- Một số bệnh khi trẻ mắc phải gây khó thở, ngạt mũi khiến khi nói trẻ phải thè lưỡi ra. Để phát âm cũng là nguyên nhân khiến trẻ nói ngọng.
Các dạng nói ngọng thông thường:
Qua thực nghiệm, các nhà nghiên cứu tìm ra hai loại nói ngọng. Đó là ngọng thực thể và ngọng cơ năng. Về ngôn ngữ chuyên môn có thể các bạn đọc sẽ không quen. Nhưng dù sao các bậc phụ huynh vẫn nên kiên trì nghiên cứu để giúp đỡ cho trẻ.
Loại nói ngọng thứ nhất là Nói Ngọng thực thể gây ra bởi:
- Những thay đổi thực thể của bộ máy phát âm của trẻ. Hoặc của hệ thần kinh trung ương điều khiển chính.
- Các rối loạn về khả năng nghe phát sinh trong quá trình trẻ lớn lên.
- Do bất thường của bộ máy phát âm như hở hàm ếch, liệt lưỡi, liệt môi, liệt màn hầu.
Loại thứ hai đó là Nói Ngọng cơ năng phát sinh
Do rối loạn quá trình phát triển của ngôn ngữ. Mà không tìm thấy tổn thương khác trong quá trình hình thành ngôn ngữ. Nói Ngọng có thể chỉ là sự ảnh hưởng tới từng âm riêng lẻ (ngọng âm).
Nếu có những tổn thương tại cơ quan phát âm như sứt môi, hở hàm ếch, xẻ lưỡi gà….Nên phẫu thuật chỉnh hình, tái tạo lại cơ quan phát âm. Để trẻ dễ hòa nhập cộng đồng hơn.
Lời khuyên từ chuyên gia là bạn nên điều trị cho trẻ càng sớm sẽ càng tốt. Phải điều trị trước khi đến giai đoạn ngôn ngữ hình thành rõ rệt đó là tầm 4-5 tuổi.
Chữa nói ngọng thế nào?
Dù nói ngọng là gì đi nữa thì chắc chắn vẫn sẽ có cách chữa nói ngọng hiệu quả. Trong những trường hợp trẻ bị ngọng, cha mẹ phải thật điềm tĩnh và kiên trì. Dạy con nói thật chậm, từng từ, từng câu. Hỗ trợ con theo các bài tập cơ bản như những ví dụ dưới đây:
Cho trẻ luyện các bài nói ngắn
Cách chữa nói ngọng này, khi chúng ta áp dụng cần đảm bảo các nguyên tắc rất cơ bản sau:
1.Thời gian của các bài tập phải ngắn ( sự tập trung của trẻ hạn chế)
Nếu bài tập dài sẽ làm trẻ rất chóng mặt, do đó khả năng tập trung bằng tai. Trẻ nghe âm thanh đúng của âm được luyện tập bị giảm sút. Do đó thời gian bài tập chỉ nên khoảng 2-3 phút. Tuy nhiên muốn tập tốt phải tập nhiều lần trong ngày (có thể từ 20 – 30 lần/ngày).
2. Giám sát bằng tai nghe
Thường trẻ ngọng không có ý thức rằng mình đã phát âm sai. Do đó cần phải luyện tập cho trẻ cách phân biệt thế nào là âm đúng. Nếu có điều kiện nên cho trẻ nói và ghi âm lại. Sau đó cho trẻ nghe lại các âm mình đã nói qua tai nghe.
3. Sử dụng các âm bổ trợ
Thực tế là các mô hình phát âm sai thường cố định rất vững chắc. Không thể phá vỡ bằng cách trình bày giản đơn cho trẻ cách thức cấu âm đúng. Vì thế khi tập phải cho trẻ phát âm những cấu âm mà trẻ đã biết là đúng. Và có vị trí cấu âm tương tự với âm luyện tập.
Ví dụ: Khi tập sửa âm gió, ta sử dụng âm bổ trợ “t”, trong tập âm “r” sử dụng âm bổ trợ “đ”…. Âm bổ trợ được chuyển dần từng bước sang âm luyện tập.
Ngoài ra, có thể dùng sức tác động tối thiểu gồm tiết kiệm cử động và sức trong khi cấu âm. Cần thiết lúc bắt đầu luyện tập một âm mới phải phát âm nhẹ, khẽ. Không cần sức để cho âm đó không khác thường khi nói và được sát nhập nhanh chóng với các âm khác.
Giai đoạn đầu tập luyện, các cha mẹ nên kiên nhẫn ngồi cùng con khi luyện tập tại nhà. Đừng quá căng thẳng hay cáu gắt với trẻ. Bởi trẻ em chưa ý thức như người lớn chúng ta được. Nếu phát hiện thấy trẻ nói ngọng sớm thì việc điều trị và sửa chữa nói ngọng không khó.
Vì vậy cha mẹ hoàn toàn yên tâm ở giai đoạn đầu này chúng ta có thể giúp con sửa ngọng ngay tại nhà.
Cách chữa nói ngọng tại nhà
1/ Phát triển khả năng nhai
Hàm yếu và chưa phát triển hoàn thiện là một trong những nguyên nhân nói ngọng. Khiến bộ máy phát âm của trẻ chưa thực hiện được tránh nhiệm nói chuẩn của nó.
Vì thế, để cho các con có một cơ hàm khỏe và phát triển hơn. Các bậc phụ huyên cha mẹ nên cho các con luyện tập ăn bánh qui ròn, rau, thịt dần dần. Từ số lượng nhỏ cho đến vừa phải hợp lý.
Đồng thời, tốt nhất để phát triển đồng bộ các phần cơ má và lưỡi, hãy cho con luyện tập động tác súc miệng. Dạy con ngậm và lăn một vật ví dụ như viên kẹo, từ má này sang má khác. Với các biện pháp này, con sẽ nói rõ ràng hơn.
Lưu ý: Tuyệt đối không để con mút tay vì mút tay cũng khiến con nói ngọng. Đây là nguyên nhân rất hay gặp phải mà nhiều cha mẹ chưa ý thức được tác hại của nó.
2/ Phát âm chuẩn xác
Để tránh việc con nói ngọng. Cha mẹ và những người xung quanh cũng phải làm mẫu chuẩn cho trẻ. Tại trung tâm khi nhận hỗ trợ điều trị cho một trẻ nói ngọng. Chúng tôi cũng khuyên cả bậc phụ huynh đi học cùng. Mục đích nhằm giúp ba mẹ kiểm tra xem mình phát âm đã chính xác chưa. Từ đó có thể làm mẫu cho các con tại nhà.
3/ Tập cho trẻ thở tốt
Phương pháp thở bụng thì đa phần áp dụng ở người lớn là chính. Trẻ nhỏ theo đặc điểm sinh lý thì lúc sinh ra đã sẵn thở bằng bụng. Nhưng lớn dần lên chúng quên đi cách thở nguyên bản nhất này của loài ngoài.
Nhiều trẻ khi bị bệnh như dị ứng, cảm lạnh hoặc viêm xoang các mẹ nên có biện pháp điều trị để trẻ thở tự nhiên cả bằng mũi và miệng. Từ đó tránh cho trẻ kiểu thở miệng, lưỡi bằng và thè ra khiến trẻ phát âm sai nhiều từ hơn.
4/ Kiên nhẫn lắng nghe
Khi hỏi chuyện bé, người lớn đừng sốt ruột. Hãy kiên nhẫn lắng nghe bé diễn đạt ý của mình, đừng vội xen vào để chỉnh ngay câu bé vừa nói. Điều này sẽ khiến bé mất tự tin vào mình, bé lại càng nói ngọng hay nói lắp hoặc khó tìm từ để diễn tả hơn.
5/ Ngôn ngữ tăng dần sự phức tạp
Sau một thời gian nói ngắn gọn, khi nhận thấy trẻ đã hiểu thì nên nói dài và phong phú hơn. Cứ như vậy cho đến khi bé lớn dần, ngôn từ của mẹ cũng thay đổi cho phong phú nhưng nên có hệ thống, bé sẽ tiếp thu nhanh hơn.
6/ Tập cho trẻ đọc thơ, vè, đồng dao
Đừng quên vai trò của thơ ca, văn vần. Khi bé 1, 2 tuổi, bạn hãy sưu tầm nhiều bài thơ nhỏ (ví dụ: “Cốc cốc cốc – Ai gọi đó – Tôi là thỏ….”) . Hoặc những bài văn vần mình tự nghĩ ra… Điều này rất hữu ích cho việc học nói đúng của trẻ, nhất là các thanh trong tiếng Việt.
7/ Chú ý đến lô gíc trong ngôn ngữ:
Lô gíc trong diễn đạt ngôn ngữ của bé bắt đầu từ lô gíc trong tư duy. Bạn hãy tập cách nói với bé một cách có lô gíc.
Ví dụ: giải thích cho bé tại sao phải bật đèn, đừng nói đơn giản: “Bật đèn lên con”. Hãy nói: “Bật đèn lên thì sáng, chúng mình sẽ nhìn thấy rõ. Nếu không bật đèn thì tối, chúng mình sẽ không nhìn thấy rõ mọi vật”.
8/ Làm phong phú vốn từ của trẻ
Hãy làm phong phú vốn từ của bé bằng cách dùng nhiều từ đồng nghĩa, trái nghĩa, từ gợi tả, gợi cảm trong câu chuyện của mình. “Cô Tấm thì chăm chỉ, cô Cám thì lười nhác. Cô Tấm thì xinh đẹp, cô Cám thì xấu xí” Hoặc: “Cơm ngon quá. Cơm ngon ơi là ngon. Cơm ngon tuyệt. Cơm ngon cực kỳ…”
9/ Hãy chăm đọc sách cho bé nghe
Qua cách đọc sách, kể chuyện cho bé qua những hình vẽ trong sách. Bạn có thể dạy con một khối lượng lớn từ vựng trong giao tiếp và giúp bé cấu từ mạch lạc những suy nghĩ của mình.
Dù nói ngọng là gì đi chăng nữa. Luôn có cách giải quyết vấn đề này.Trên đây là cách để bố mẹ có thể xử lý và sửa ngọng cho con tại nhà. Ngoài ra bố mẹ có thể tham khảo các trung tâm để sửa ngọng cho các con phối hợp với sửa ngọng tại nhà.
Và với nhiều năm kinh nghiệm tư vấn tâm lý và nghiên cứu chuyên sâu, chúng tôi tự hào là Trung tâm tư vấn và trị liệu đứng đầu về uy tín, chất lượng tại Hà Nội. Khi con bạn gặp bất cứ khó khăn nào về âm ngữ, vui lòng liên hệ:
Công ty CP Phát triển Giáo dục Tâm lý Á Châu
Trung tâm Nghiên cứu, ứng dụng Khoa học tâm lý-giáo dục Á Châu
Số 12B-TT10, ngõ 24 đường Nguyễn Khuyến – Văn Quán – Hà Đông – Hà Nội
Hotline: 091 298 6793
Website:tamlyachau.vn Mail: tamlyachau@gmail.com
Nguồn: tamlyachau.vn
