Lứa tuổi thiếu niên (12 đến 17 tuổi ) là độ tuổi mà trẻ bắt đầu phát triển và thay đổi tâm sinh lý rất nhanh, và có nhiều diễn biến thất thường. Độ tuổi này trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm, chưa có nhiều kiến thức, nhận thức trong xã hội cộng với tâm lý nhạy cảm đặc trưng của lứa tuổi mà dễ xảy ra nhiều mâu thuẫn với gia đình, bạn bè, trường lớp. Vì vậy, người lớn cần tìm hiểu về khó khăn của tuổi thiếu niên để quan tâm đến các con. Tránh tạo áp lực hay làm tổn thương trẻ, điều này có thể dẫn đến stress hoặc trầm cảm.
Theo nghiên cứu về “Tâm lý học phát triển” của PGS.TS Trương Thị Khánh Hà là giảng viên Khoa Tâm lý học thuộc trường Đại học Quốc gia Hà Nội đã chỉ ra một số khó khăn mà trẻ thường gặp khi trải qua tuổi thiếu niên như:
Nhân cách chưa ổn định là khó khăn của tuổi thiếu niên
Thường các cảm xúc của con người bị chia phối bới rất nhiều tác động môi trường xung quanh và sự thay đổi trong cơ thể, khiến trẻ luôn cảm thấy khó chịu, dễ nóng giận, dễ tủi thân. Do vậy trẻ cũng vô cùng rất nhạy cảm với các cảm xúc khác nhau.
Cảm xúc bất thường
Sự không ổn định tâm trạng, cảm xúc thất thường của trẻ một phần liên quan đến quá trình chín muồi tình dục cũng như những cải tổ sinh lý trong cơ thể. Và một số các yếu tố khác thuộc về nhân cách và môi trường xung quanh.
Chưa ổn định về mặt nhận thức các chuẩn mực đạo đức
Trẻ chưa có hệ thống chuẩn mực đạo đức bền vững. Và việc chưa ổn định về cảm xúc, nhận thức, về chuẩn mực đạo đức nên khi các con tham gia với một nhóm bạn thì trẻ dễ dàng vì nhóm (vì giá trị nhóm). Đôi khi vì nhóm dẫn đến vi phạm pháp luật, vi phạm các chuẩn mực hành vi đạo đức.
Chưa ổn định về mặt tự đánh giá
Một điểm nữa đó là ở tuổi thiếu niên trẻ chưa biết tự đánh giá. vì ở độ tuổi này, “cái tôi” của trẻ còn rất bấp bênh và chưa gắn kết với nhau một cách hòa hợp,ổn định. Nên việc tự đánh giá mình của trẻ phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Đây cũng là giai đoạn nhạy cảm để hình thành nên cá tính riêng cho trẻ, cần phải để trẻ tự sáng tạo, tự thử thách bản thân với những điều kiện khác nhau thì trẻ mới trở nên mạnh mẽ và tự tin hơn.
Mâu thuẫn trong tính cách và xu hướng
Đây cũng là một biểu hiện nổi bật của thiếu niên. Các em vừa muốn được thừa nhận và được những người khác tôn trọng. Đồng thời lại tỏ ra bất cần và làm bộ không cần che giấu những nét cá tính phản diện của mình. Tính cách không nhất quán của trẻ được thể hiện ở các tình huống khác nhau:
-Lúc rụt rè,nhút nhát
-Lúc lại thô lỗ , suồng sã
-Lúc đa cảm ,đa sầu
-Lúc lại vô tình , nhẫn tâm
-Tâm hồn lúc mở rộng,lúc hẹp hòi ích kỷ
Dễ có những hành vi nguy cơ và dễ bị lợi dụng
Nguyên nhân làm nảy sinh vấn đề này là gì?
Một trong số đó là trẻ muốn tự khảng định và được nổi bật. Trẻ muốn thể hiện cái Tôi và có tính riêng của mình. Dẫn đến sự chống đối những chuẩn mực quy tắc xã hội chung đang tồn tại xung quanh trẻ.Sự không ổn định về mặt nhận cách, dễn bị ảnh hưởng bởi các tác động bên ngoài. Đặc biệt là hành vi bắt chước và a dua.
Bên cạnh đó, sự cô đơn, cảm giác không có ai hiểu mình trong gia đình và trường hộc là những yếu tố dẫn đến việc thiếu niên gia nhập vào nhóm bạn bè xấu và dễ bị lợi dụng.
Bị làm dụng tình dục và có thai ngoài ý muốn là một trong những khó khăn gây ảnh hưởng lớn nhất đến sự phát triển của trẻ sau này:
Lạm dụng tình dục
Hiện nay, có rất nhiều trẻ bị lam dụng tình dục (bị buộc phải quan hệ tình dục khi không đồng ý). Tuy nhiên những trường hợp được thông báo công khai chỉ là một phần nhỏ của số các vụ việc xảy ra trên thực tế.
Việc thực hiện hành vi lạm dụng tình dục có thể diễn ra trong một thời gian dài và được che giấu bởi kẻ thực hiện và nạn nhân. Đôi khi ngay cả cha mẹ của nạn nhân cũng không hề hay biết chuyện gì đã xảy ra với con mình. Trong một số trường hợp thậm chí cha mẹ không tin những điều con nói hoặc nếu có cũng không có biện pháp thích hợp để bảo vệ con mình.
Có thai ngoài ý muốn
Việc có thai ngoài ý muốn xảy ra khi trẻ có quan hệ tình dục sớm thường xảy ra với những trẻ sống tự do, không tìm thấy được sự “ Yêu thương” từ cuộc sống gia đình cũng như các mối quan hệ bạn bè. Nhiều trẻ có lối sống buông thả, vô trách nhiệm và có thái độ thờ ơ trước cuộc sống, thiếu hiểu biết về sự thụ thai và thiếu hụt thông tin về tình dục an toàn, các biện pháp tránh thai.
Nguyên nhân chủ yếu của việc có thai ngoài ý muốn là thiếu hiểu biết về sự thụ thai, thiết hụt thông tin về tình dục an toàn, không sử dụng các biệc pháp tránh thai. Do vậy, khi có thai ngoài ý muốn các em thường vô cùng hoang mang và lo sợ.
Uống rượu bia
Bia rượu có tác động ức chế hệ thần kinh trung ương như thuốc ngủ hoặc thuốc an thần. Nhiều trẻ ở độ tuổi thiếu niên có hình dung việc uống rượu bia như là biểu tượng của sự trưởng thành và sự chín chắc về mặt xã hội, do đó có xu hướng sử dụng rượu bia nhằm thể hiện bản thân.
Ngoài ra một số em do có vấn để tâm lý như: khủng hoảng đồng nhất, cảm giác khồn trọn vẹn về nhân cách, không có mục đích hoặc là luôn có xu hướng tìm kiếm cảm giác và kinh nghiệm lạ. Hoặc tính tự trọng, sự am hiểu xã hội thấm cũng dẫn đến việc uống rượu bia bừa bãi của nhiều trẻ.
Vi phạm pháp luật
Ở đổ tuổi này trẻ rất dễ có những hành vi vi phạm pháp luật. không chỉ do thiếu thốn hay do sống ở những môi trường tồi tệ mà đa số là không có kỹ năng và có thái độ chống đối xã hội. Nhiều khi trẻ không có khả năng tự kiềm chế cơn tức giận hoặc không tìm ra lối thoát cho sự thất vọng. Một số hành vi vi phạm pháp luật là bị bạn bè xấu rủ rê và có những trải nghiệm mạnh. Các phương tiện truyền thông cũng ảnh hưởng đến sự phát triển bạo lực và hành vi vi phạm pháp luật, chẳng hạn như phim ảnh đánh nhau , trộm cướp ,.. bị sao chép một cách mù quáng.
Tự tử
Do tâm lý chưa ổn định, dễ nhay cảm, thiếu nhận thức mà nhiểu trẻ dễ bị trầm cảm dẫn đến tự tử. Có rất nhiều nguyên nhân có thể khiến trẻ có hành vi này.
-Trẻ đã có ý định tự tử từ trước
-Trầm cảm do những trải nghiệm tồi tệ về việc bị bỏ rơi hoặc bị đánh mất lòng tin.
– Bị lạm dụng tình dụng hoặc bị đe dọa.
-Mâu thuẫn ,xung đột lâu dài với các mối quan hệ với cha mẹ, bạn bè,thầy cô.
-Nghĩ đến một tương lai tồi tệ.
Cha mẹ có thể phòng ngừa hoạt động nguy cơ của con mình bằng cách xây dựng bầu không khí tâm lý gia đình vui vẻ, hòa thuận và chia sẻ lẫn nhau; chọn lựa phong cach giáo dục phù hợp, tôn trọng con cái; phát triển tính tự trọng, sự am hiểu của con, phối hợp với các cán bộ làm công tác xã hội và giáo viên áp dụng những biện pháp phòng ngừa; trường hợp bất đắc dĩ phải chuyển ocn mình đến môi trường an toàn hơn để tránh ảnh hường của nhóm bạn xấu.
Nhìn chung, tuổi thiếu niên là giai đoạn lứa tuổi chín muồi tính dục và trưởng thành dần về tâm lý. Trẻ không muốn cha mẹ đi sâu, kiểm soát nhiều lĩnh vực cuộc sống của mình, và dễ xung đột với người lớn nếu bị xâm phạm những quyền này.Tuy nhiên trẻ rất cần sự chỉ bảo, hỗ trợ, động viên. Chính vì vậy, người lớn cần có cách ứng xử phù hợp để giúp các em phát triển và vượt qua những khó khăn của giai đoạn lứa tuổi này.
Với nhiều năm kinh nghiệm tư vấn tâm lý và nghiên cứu chuyên sâu, chúng tôi tự hào là Trung tâm tư vấn và trị liệu đứng đầu về uy tín, chất lượng tại Hà Nội. Khi con bạn gặp bất cứ khó khăn nào về tâm lý, vui lòng liên hệ:
Công ty CP Phát triển Giáo dục Tâm lý Á Châu
Trung tâm Nghiên cứu, ứng dụng Khoa học tâm lý-giáo dục Á Châu
Số 12B-TT10, ngõ 24 đường Nguyễn Khuyến – Văn Quán – Hà Đông – Hà Nội
Hotline: 091 298 67 93 Website:tamlyachau.vn Mail: tamlyachau@gmail.com
